छत्रपति शिवाजी महाराज यांच्या निधनसंतर संभाजी महाराज यांचा छत्रपति मह्नून राज्यभिषेक करण्यात आला। 1680 साली शिवरायांचे की मृत्यु झाले त्यानंतर एक 1681 साली तायांचा राज्यअभिषेक झाला। स्वराजयाचे सरदार छत्रपति मह्नून ते राज्यकारभार पाहु लागले। पैन नवीन राज्य चालावन्यासाथी नवी राजमुद्रा लागत। संभाजी महाराज यानी नवी राजमुद्रा तयार केली। संस्कृत भाषात् राजमुद्रा असून पिंपलाच्या पणवर आहे। तेवर 16 बुरुज आहेत.
राजमुद्रा क्या है?
”श्री शम्भो: शिवजातस्य मुद्राद्यौरिव राजते।
यदंकस्येविनी लेखा वर्तते कस्यनोपरि।”
राजमुद्रेचा अर्थ क्या है?
राजमुद्रेचा मराठीत अर्थ आसा आहे की, छत्रपति शिवाजी महाराजंचे पुत्र संभाजी महाराज यांची ही राजमुद्रा जानू कहि स्वर्गीय तेजाने तळपत आहे। आकाशप्रमाणे अमर्याद आहे। या राजमुद्रेच्या आश्रयात प्रत्येक मानुस प्रत्येक प्राणिमात्र महाराजांच्या छत्रछायेखाली असेल।
याच राजमुद्रेच्या आधारवर संभाजी महाराजांच राज्यकारभार चालवला होता है। तस्ंच, शिवाजी महाराजाधिले राज्यभिषेकान्तर स्वतंत्र नानी पाडली। शिवरायनी आनलेलिया नान्यन्ना शिवराय तर शंभूराजनी पदलेल्या नान्यान्ना शंभुरै ऐसे म्हतलं जातं।
शिवाजी महाराजांची राजमुद्रा काय।
शिवाजी महाराजांची मुद्रा ही संस्कृत भाषेतिल आहे। 1646 मध्ये फ़िल्यांदा या राजमुद्रेचा वापर करन्यात अल असं अभ्यासकांचे मत आहे। तसंच, 1680 पर्यन्त या राजमुद्रेचा वापर केला जायचा।
राजमुद्रेवारील संस्कृत मजकूर
” प्रतिपच्चन्द्रलेखेव वर्धिष्णुर्विश्ववंदिता॥
साहसूनोः शिवस्यैषा मुद्रा भद्राय राजते॥”
मराठी अर्थ
प्रतिपदेचा चंद्र जसा काले कलेणे वधात जातो व अघ्या विश्वात् वंदनीय होतो, त्या प्रकारे सहजीचा पुत्र शिवाजी महाराजंच्या मुद्रेचा लौकिक वाधत जेल व ही राजमुद्रा केवले लोकांच्या कल्याणसाथी चमकेल।